Kereste Terim,Tarif Ve Ölçme Yöntemleri

KERESTE TERİM, TARİF VE ÖLÇME YÖNTEMLERİ (TS 697-TS 1485) 

1. Kereste: Kereste, odunların biçilmesi, kesilmesi veya yontulması suretiyle elde olunan parçadır.

2. Parça: Parça, birbirine parelel karşılıklı en az iki yüzü bulunan kerestelerden bir tanesidir.

3. İğne Yapraklı Ağaç Kerestesi: İ.Y.A. odunlarından elde edilen kerestedir. Aynı zamanda yumuşak kereste de denir.

4. Sert kereste: Sert kereste, yapraklı ağaç odunlarından elde olunan bir kerestedir.

5. Yüz: Lif doğrultusundaki yüzeylerden daha geniş ve birbirine parelel olan karşılıklı iki

yüzeydir ( enine kesiti kare olan parçada yüzeylerin dördü de yüz sayılır).

6. Yan: Uzunluk ekseni doğrultusunda yüzlere göre dar olan karşılıklı iki yüzeydir. Enine kesiti kare biçiminde olan parçada yan'dan söz edilemez, yüzeylerin dördüde yüz sayılır.

7. Baş: Liflere dik doğrultuda iki enine kesit yüzeyidir. 

8. Boy: Parçanın iki başı arasındaki en kısa uzaklıktır.

9. Genişlik: Yanlar arasında, uzunluk eksenine dik olarak ölçülen uzaklıktır. 

10. Kalınlık: Yüzler arasında, yüzlere dik olarak ölçülen uzaklıktır. 

11. Kenar: Yanların yüzlerle keşişlikleri ayrıtlardır.

12. Yanları Alınmış Kereste: Yanları yüzeylere tamamen veya sulama sınırı içerisinde

dik olan kerestedir.

13. Yanları Alınmamış Kereste: Bir veya iki yanı yuvarlak odundan çıktığı gibi

bırakılmış veya sulama sınırı dışında kalacak şekilde sulamalı kerestedir.

14. Kuru Kereste: Ortalama rutubeti en çok % 20 olan kerestedir.

15. Yarı Kuru Kereste: Ortalama rutubeti, enine kesit alanı 200 cm2 ye kadar olanlarda en çok % 30, 200 cm2 den büyük olanlarda ise en çok % 35 olan kerestedir.

16. Yaş (taze) Kereste: Ortalama rutubeti, enine kesit alanı 200 cm2 ye kadar olanlarda % 30 dan çok, 200 cm2 den büyük olanlarda ise % 35 den çok olan kerestedir

17. Anma Boyutu: Biçme duyarlığına bakılmaksızın standartlaştırılmış rutubette parçada

bulunması gereken ve adlandırmaya temel olan belirli boyuttur.

18. Gerçek Boyut: Parçanın ölçme sırasında bulunan boyutudur.

19. Biçme Boyutu: Biçme sırasında uygulanması gereken boyuttur. (Daralma nedeniyle

boyut değişmesi göz önünde tutularak, sonradan anma ölçüsüne eşit olması sağlanacak şekilde

düzenlenir.)

20. Budak: Oduna gömülü olan daim kereste yüzeylerinde görünen kesitidir.

21. Çatlak: Liflerin birbirlerinden ayrılması sonucunda beliren aralıktır. 

22. Reçine Kesesi: İçerisine reçine dolmuş yıllık halka boşluğudur.

23. İç kabuk: Kısmen veya tamamen odun içerisinde kalmış olan kabuktur. Parçanın bir

yüzünde olabileceği gibi iki yüzüne geçmiş olarak da bulunabilir.

24. Burulma; Parçanın uzunluk ekseni doğrultusunda çift yönde olan bükülmedir.

25.Prizma: Sadece iki parelel yüzeye sahip kenarları alınmış aynı genişlikte fakat enine

kesiti daha küçük parçaları biçmeye yarayan kerestedir. Prizma tabam testere levhalarına dik olan yüzeydir. İlk kesişte elde edilir. Prizma yüksekliği kerestenin genişliğini veren ilk kesişte elde edilen iki yüzey arasındaki uzaklıktır.

26. Artık: Tomruğun keresteye biçilmesi, kerestenin işlenmesi ve onarılması sırasında oluşan ve standartlardaki boyut ve özellikler dışında kalan ıskarta mal, testere talaşı, kapak, kırıntı, kerestecik, takoz parçası veya parçacığıdır.

26.1. Testere Talaşı: Biçme sırasında testere dişleri tarafından çıkarılan parçacıklardır.26

26.2. Kırıntı: Kereste yanlarının alınması ve işlenmesi sırasında oluşan ve ufak mal, parke ve

çıta üretim imkânı bulunmayan parçadır.

26.3. Kapak: Tomruğun keresteye biçilmesi sırasında oluşan bir tarafı biçilmiş, diğer tarafı doğal olarak yuvarlak, kalın tarafı en çok 40 mm ince başı en çok 15 mm kalınlığında, genişliği en az 8 cm, boyu en az 1 m olan bir artıktır. Kapak keskin kesişte tomruğun iki, prizma kesişte 4 yönde oluşur.

6. KERESTELERİN İSTİF EDİLMESİ (ÖZEL İSTİFLİ DOĞAL KURUMA)

Biçme hatlarında, tomruklardan değişik biçme yöntemleriyle ve makinelerle biçilerek elde

edilen keresteler, fazla rutubetli olduklarından istiflenmeleri gerekir. Kurallarına uygun olmayan kereste düzenlemeleri, rutubet hareketi ve kuruma nedeniyle kerestelerde kalite düşmesine neden olur. Bu nedenle, keresteler biçildikten sonra, teknik-teknolojik esaslara bağlı olarak istif edilmesi gerekir. Bu durumda, istifleme; istif alanı, istif ayakları, istif çıtaları, istif türleri ve istif çatıları olarak ayrı ayrı ele alınmalı ve tüm gerekenler yerine getirilmelidir. 

6.1. İstif alanı

Kerestelerin kalitelerinin korunması ve doğal kurutmada başarı öncelikle istif alanının

seçilmesi ile başlar. İstif yeri öncelikle bölgedeki hava hareketi içinde ve o hareket yönünde olmalıdır. Zeminin düzgün ve kuru olması yağmur yağdığında birikinti yapmayacak eğimde ve

üzerinde bitki yetişmeyecek özellikte hazırlanması gerekir. Zira istif alanında bulunan bu

birikintileri havanın bağıl neminin yükselmesine, bitkilerde ahşap için zararlı olan çeşitli

mantarların üremesine neden olur. İstif alanında bulunan yonga, kabuk, testere talaşı vb. artıklar

da aynı sakıncayı doğurur. 

6.2. İstif ayakları

İstif ayakları istifin havalandırılması için gerekli olan ve yerden 45-50 cm yükseklikte

yapılmış bloklardır. İstifin ve istif yerinin özelliğine göre kazıklardan, taştan, beton veya tuğladan yapılabilir. İstif zemininin sağlam olması ortalama 3 kg / cm2 lik bir yüke dayanması arzulanır. Zeminin sağlam olmadığı hallerde gerekli dayanımı sağlamak için yere çakılan kazıklardan

yararlanılır. Bunlar tekli ya da grup halinde olabilir. İstif ayağı olarak kazık kullanılması halinde

yükseklik biraz daha fazla tutularak 80 cm 'ye çıkarılmalıdır.

6.3. İstif çıtaları

İstifteki keresteler arasında hava akımını sağlamak ve de istifi sağlam ve düzgün tutmak

amacıyla istif çıtaları kullanılır. İstif için en uygun çıta göknar ve kayın ağacından yapılır.

Özellikle çam tahtaların istifinde göknar ve ladin çıtalar kullanılırsa mavi mantarlaşmayı önlemek için bir önlem alınmış olur. Devamlı kullanılacak çıtaların emprenye edilmesi hem istif emniyeti

hem de fire oranını azaltma yönünden gereklidir. İstif çıtaları ne kadar kalın olursa havalandırma

fonksiyonunu o kadar iyi şekilde yerine getirir. Dolayısıyla kuruma hızlanır. İnce çıtalı istiflerde

havanın sirkülasyon hızı azalır. Buna bağlı olarak kuruma yavaşlar. Her ne kadar kalın çıta

kullanmak kuruma yönünden faydalı görülüyorsa da kalın çıta istif edilecek malzeme miktarını

azaltır. İstifin arasına yağmur ve karın girmesini kolaylaştırır. İstif çıtası istif yapılan parça

kalınlığı kadar olmalıdır. 

6.4. İstif türleri

Sağlıklı ve kusursuz bir kurutma için gerekli olan teknik ve teknolojik özelliklerden birisi de

istifin türüdür. Gerek doğal kurutma gerekse teknik kurutmada istif türü seçilirken ağacın cinsi,

özellikleri, kurutma yeri ve şartları göz önünde bulundurulur. 

6.4.1. Blok istif

Blok istifi bir tomruktan biçilen kalasların sıraları bozulmadan kesilme sıralarına göre

istiflenmesidir. Yani her tomruktan elde edilen kalaslar kendi aralarında istiflenmesidir. Blok istiflerinin ara bağlantı çıtaları ile bir birine bağlanarak istiflenmelerine ise sağlamlaştırılmış blok istifi denir. Blok istif , üstün kaliteli iğne yapraklı ve geniş yapraklı kerestelerin doğal yöntemle kurutulmasında ve depolanmasında kullanılır. Blok istifin sakıncalı yanı fazla yer tutması ve yığının her zaman sağlam olmamasıdır. Sakıncayı azaltmak için tek tomruk halinde degil ,birkaç tomruk bir arada istiflenmelidir.

6.4.2. Sandık istif

Ağaç endüstrisinde en çok uygulanan istif biçimidir. İsminden de anlaşıldığı gibi istifin dış görünümü sandık biçimindedir. Genellikle kenarları düzeltilmiş kalasların ve tahta halindeki ağaçların kurutulmasında kullanılan istif yapısıdır. Tahtaların aralarında dar boşluklar bırakılarakçapraz olarak yerleştirilmesi ile yapılan çeşidine basit sandık istif adı verilir.

 

6.4.3. Makaslama istif

Kurutulacak keresteler, sağlam bir dayanağın iki tarafına eğik konumda dizilir. Bu yöntemde istif çıtası kullanılmaz. Makaslama istif kurutma süresini kısaltmak için başvurulan bir yöntemdir. Keresteler bir müddet burada kaldıktan sonra yatay istiflemede yapıla bilir. Makaslama istif uzun süreli istiflemeye uygun değildir. Bu istifleme yönteminde yeni biçilen ağaçlardan alınan tahta ve kalaslar kısa süreli bir bekletme sonrasında alınarak diğer istifleme yöntemleriyle istiflemek daha doğru olur.

6.4.4. Üçgen istif

Daha çok çam türü yumuşak ağaçlar bu yöntemle istiflenir. Tahtalar biçildikten sonra talaşları temizlenerek istiflenir.

 Boyu 4 metreden uzun olmayan kerestelerin kurutulmasında bas vurulan bu yöntemde bazı biçim bozuklukları oluşabilir. Tahtaların bas kısımları çatlaya bilir. Bu bakımdan kaliteli kerestelerin depolanmasında bu yöntem kullanılmaz. Havanın her yönde hareketi sayesinde çabuk kuruma yapar. istif çıtası kullanmayı gerektirmez.

6.4.5. Çapraz istif

Çapraz istif genellikle aynı boyda çam türü tahta ve inşaat kerestelerinin kurutulmasında,

dilimlenmiş tahtaların kurutulmasında ve depolanmasında kullanılan bir yöntemdir. Tahtalar yan yana

dizilir. Aralarına 3-4 cm den tahta genişliğine varan boşluk bırakılır. Tamamlanan sıranın üzerine aksi yönde ikinci sıra dizilir. 

Tahtalar arasındaki boşluk arttıkça istif içerisine giren hava akımı artar.Bu hava

akımı kerestenin hızlı kuruma Yapmasını sağlar.

6.4.6. Kule istif

Daha çok sanayii odunu denilen kısa boylu tomrukların biçilmesi ile elde edilen dilimlerin

doğal kurutulmasında kullanılır. Kule istifte parça boyları ve ebatları aynı olma zorunluluğu

vardır.      Parçalar zeminde bir altıgen meydana getirecek şekilde yerleştirilirken önce üçü bir

düzleme geri kalan üç parça da altıgenin boş kenarlarına gelecek şekilde yerleştirilir. Kule istif 200 cm yüksekliğe kadar yapılabilir. Üst taraflardaki beş-on sıranın parçaları birbirine daha fazla

bindirmek suretiyle kulenin üst kısımları darlaştırılır.Böylece istifin sağlamlığı arttırılarak rüzgardan devrilmesi önlenmiş olur.

                  AĞAÇ MALZEMENİN RUTUBETİ VE ÖLÇÜLMESİ 

AĞAÇ MALZEMENİN RUTUBETİ 

Odun içerisinde su hücre çeperlerinde ve hücre boşluklarında bulunmaktadır. Hücre

boşluklarında bulunan suya serbest su, hücre çeperi içerisinde bulunan suya hücre çeperine bağlı su veya higroskopik su adı verilmektedir. Kurutma sırasında önce serbest su sonra bağlı su odundan ayrılmaktadır. Serbest suyun odundan uzaklaştırılması kolay ve çabuk bağlı suyun güç ve yavaştır.

Odunda serbest suyun hiç bulunmadığı, fakat bağlı suyun mümkün olan en yüksek miktarda

bulunduğu rutubet haline lif doygunluğu rutubet hali denir. Lif doygunluğu ağaç teknolojisi bakımından son derece önemli bir kavramdır.

•Ağaç malzemenin su kaybı ile boyutlarında meydana gelen değişmeler lif doygunluğuna

ulaştıktan sonra başlar

• Lif doygunluğuna ulaşıncaya kadar kuruma sabit ve hızlı bir seyir takip etmekte, buna karşılık lif doygunluğunun altında bu hız düşmekte ve gittikçe azalmaktadır. 

AĞAÇ MALZEMEDE RUTUBET DA ĞILIŞI 

Taze halde bulunan ağaç malzemede rutubetin dağılışı her tarafta aynı değil çok farklıdır. Bu

farklılık ağaç türlerine göre değiştiği gibi, aynı ağaç türünün fertleri arasında ve hatta aynı ferdin

çeşitli kısımlarında da belirgin olarak görülmektedir. Ağaç malzemede bu rutubet farklılığı

kurutmada özellikle teknik kurutmada önemli problemler yaratabilmektedir. Bu nedenle iyi bilinmeli ve dikkate alınmalıdır. 

AĞAÇ MALZEME RUTUBETİNİN ÖLÇÜLMESİ 

Odun içerisinde rutubet miktarı mutlak ve nisbi olmak üzere iki şekilde bulunur. Mutlak rutubet

ağırlık (gr, kg, ton) olarak nisbi rutubet tam kuru ağırlığının veya yaş ağırlığının yüzdesi olarak

ifade edilmektedir. 

Ağaç malzeme içerisinde ki rutubet yüzdesini bulmak için birçok yöntem vardır. Fakat kurutma

uygulamalarında bunlardan iki tanesi

kullanılmaktadır.

KURUTMA YÖNTEMİ İLE RUTUBET TAYİNİ

Kurutma yöntemi ile rutubet tayini için hassas terazi, otomatik sıcaklık kontrollü kurutma dolabı,desikatör ve iyi bir uzmana ihtiyaç vardır.

Rutubeti bulunacak ağaç malzemenin rutubet örneği alınır. Yaş halde tartılır. GU ağırlığı bulunur.

Kurutma dolabında 103 ± 2 °C de kurutulur. Böylece GD ağırlığı bulunur. Her iki ağırlık yardımı

ile       U=[(GU- GD)/GD]*100 eşitliliğinden yararlanarak rutubet miktarı tam kuru ağırlığının

yüzdesi olarak ifade edilir

ÖRNEK PROBLEM :

Alınan rutubet örneğinin yaş ağırlığı Gu=105 gr, tam kuru ağırlığı Gd=75 gr ise rutubet miktarı ne

kadardır?

Eşitlikte bu değerler yerine konursa¼

U= [(105-75)*100]/75

= % 40

RUTUBET ÖLÇERLERLE RUTUBET TAYİNİ

Elektrikli rutubet ölçerlerle rutubet tayini basit,kolay ve çabuktur.Rutubet örneği almaya

gerek göstermezler ve bunlarla rutubetin sürekli ölçülmesi mümkündür. 

Elektirli rutubet ölçerler odunun elektirksel özelliklerinden faydalanılarak yapılmıştır.Bunlar

elektriksel direnç,dielektrik sabitesi ve radyofrekans kuvvet kaybı gibi özelliklerdir. 

Elektrikli rutubet ölçerleri başlıca iki tipe ayırmak mümkündür.

1) Dielektrik tipi rutubet ölçerler

2) Direnç tipi rutubet ölçerler

1) DİELEKTRİK TİPİ RUTUBET ÖLÇERLER

Rutubet miktarı ile odunun dielektrik sabitesi değişmeleri ölçmek suretiyle rutubet tayin

etmektedir.

Dielektrik tipi rutubet ölçerlerin faydalı tarafı ölçüm yapılacak ağaç malzemeye zarar

vermemesidir.Çünkü elektrodları yassıdır ve ağaca batırılması yada çakılması söz konusu değildir.

2) DİRENÇ TİPİ RUTUBET ÖLÇERLER

Direnç tipi rutubet ölçerler doğru akım kullanırlar.Lif doygunluğu rutubet derecesinin altında %

4-25 rutubet sınırları arasında ±% 1 hassasiyete kadar rutubet ölçmek mümkündür.Direnç tipi rutubet ölçerlerin elektrik devresindeki direnç elemanlarını elektrodlar teşkil etmekte ve bunlar

oduna batırılmakta veya çakılmaktadır. 

Direnç tipi rutubet ölçerlerin en önemli sakıncası elektrodların oduna batırılması veya

çakılması nedeniyle ağacın zarar görmesidir.Bu sakıncasına karşılık kereste içerisinde istenilen

derinlikte rutubet ölçülebilmektedir.Keresteye çakılan elektrodlar yardımı ile kurutma sırasında dışarıdan rutubetin sürekli kontrolü ve takibi mümkündür.